संस्कृत नावः मण्डुकपर्णी, माण्डुकी
लॅटिन नावः Centella asiatica, Hydrocotyle asiatica
कूळः Apiaceae, Umbelliferae
इतर भाषिक नावे: मराठी- ब्राम्ही, कारिवणा, हिंदी- ब्रम्हमाण्डुकी, ब्राम्हीभेद, ब्रम्हो, ब्रम्ही, गुजराती- ब्राम्हो, खडब्राम्ही, ब्राम्ही, इंग्रजी- इंडियन पेनीवर्ट
उपयोगी अंगः पंचांग (विशेषकरुन पाने)
या वनौषधीची पाने बेडकाच्या पंजासारखी दिसतात म्हणुन याला मण्डुकपर्णी म्हणतात.
त्वचेच्या रोगात ब्राम्ही उत्तम गुणकारी आहे. कुष्ठामध्ये त्वचेवर लेप करतात. ब्राम्ही रस व त्याच्य दहा पट तेल एकत्र करुन सिद्ध केलेले तेल डोक्याला लावण्यासाठी श्रेष्ठ आहे. याने मेंदू थंड रहातो, केसांची वाढ होते, स्मृती वाढते. मनःशांतीसाठी तसेच शांत झोप लागण्यासाठी ब्राम्ही अत्यंत उपयोगी आहे. रक्तशुद्धीवर, मेंदुच्या विकारांवर, जुनाट इसबावर ब्राम्हीच्या व गुंजेच्या पानांचा रस देतात. भूक वाढविण्यास ब्राम्ही अत्यंत उपयोगी आहे. कास, श्वास, स्वरभेदात, हृदय दौर्बल्यात ब्राम्ही उपयुक्त आहे. ब्राम्हीमुळे बुद्धीची धारणाशक्ती वाढते. पाने उकळुन तयार केलेला काढा महारोगावर वापरतात. क्षयरोगात, मूत्रकृच्छावर, अपस्मार/उन्मादावर याचा रस वापरतात. बोबडे बोलणा-या मुलांना ब्राम्हीची पाने खाण्यासाठी देतात.
ब्राम्ही (मंडुकपर्णी) व नीरब्राम्ही या दोन्ही वनस्पती सर्वसाधारणपणे सारख्या गुणधर्माच्या आहेत. परंतु, मुख्यतः मंडुकपर्णी या वनस्पतीचे कार्य त्वचेवर दिसते तर नीर ब्राम्हीचे कार्य मज्जातंतूवर दिसते. अर्थात दोन्ही वनस्पती उन्माद, अपस्मारावर उपयुक्त व मनःशांती करणा-या आहेत.
नीर ब्राम्हीची मुख्यतः क्रिया मगज व मज्जातंतूच्या रोगावर होत असते. त्यामुळे मेंदूस पुष्टी मिलते. नीर ब्राम्ही मज्जातंतुंचे पोषण करणारी, मज्जासाठी मूल्यवान व शक्तिवर्धक आहे. आचके येणे, बेशुद्ध अवस्था इ. मज्जासंस्थेच्या रोगांसाठी मानसिक रोगात हिचा वापर करतात. बुद्धी स्मरणशक्ती,व आयुष्य वाढण्यासाठी ब्राम्ही चूर्ण मधातुन देतात. ज्वरात भ्रम, प्रलाप, उन्माद इ. लक्षणे असल्यास ब्राम्हीचा लेह देतात. उदासिनपणा, मनोदौर्बल्य दूर करण्यासाठी, बुद्धीवर्धनासाठी नीर ब्राम्हीचा उपयोग होतो.
लहान मुलांच्या सर्दीत, खोकल्यात पानांचा रस देतात. यात वमनकारक व रेचक गुण असल्याने कफ उलटुन पडतो व रोग्यास आराम मिळतो. डांग्या खोकल्यात ब्राम्हीचा लेह देतात.
नीर ब्राम्हीत 'ब्राम्हीन' नावाचे अल्कलॉईड हृदयासाठी शक्तिवर्धक आहे. ते हृदयास शक्ति आणि नियमितपणा प्रदान करते.
पित्तशमनसाठी ब्राम्हीचा स्वरस देतात. नीर ब्राम्हीमुळे लघवीचे प्रमाण वाढते. मूत्रदाह, शूल, लघवीतुन रक्त पडणे, मूतखडा यांमधे नीरब्राम्हीचा उपयोग होतो. ब्राम्ही स्वरसात, त्रिफळा, कचोरा, वाळा इ. द्रव्ये टाकुन सिद्ध केलेले तेल केसांच्या वाढीसाठी व मनःशांतिसाठी उपयुक्त आहे.
लॅटिन नावः Centella asiatica, Hydrocotyle asiatica
कूळः Apiaceae, Umbelliferae
इतर भाषिक नावे: मराठी- ब्राम्ही, कारिवणा, हिंदी- ब्रम्हमाण्डुकी, ब्राम्हीभेद, ब्रम्हो, ब्रम्ही, गुजराती- ब्राम्हो, खडब्राम्ही, ब्राम्ही, इंग्रजी- इंडियन पेनीवर्ट
उपयोगी अंगः पंचांग (विशेषकरुन पाने)
या वनौषधीची पाने बेडकाच्या पंजासारखी दिसतात म्हणुन याला मण्डुकपर्णी म्हणतात.
त्वचेच्या रोगात ब्राम्ही उत्तम गुणकारी आहे. कुष्ठामध्ये त्वचेवर लेप करतात. ब्राम्ही रस व त्याच्य दहा पट तेल एकत्र करुन सिद्ध केलेले तेल डोक्याला लावण्यासाठी श्रेष्ठ आहे. याने मेंदू थंड रहातो, केसांची वाढ होते, स्मृती वाढते. मनःशांतीसाठी तसेच शांत झोप लागण्यासाठी ब्राम्ही अत्यंत उपयोगी आहे. रक्तशुद्धीवर, मेंदुच्या विकारांवर, जुनाट इसबावर ब्राम्हीच्या व गुंजेच्या पानांचा रस देतात. भूक वाढविण्यास ब्राम्ही अत्यंत उपयोगी आहे. कास, श्वास, स्वरभेदात, हृदय दौर्बल्यात ब्राम्ही उपयुक्त आहे. ब्राम्हीमुळे बुद्धीची धारणाशक्ती वाढते. पाने उकळुन तयार केलेला काढा महारोगावर वापरतात. क्षयरोगात, मूत्रकृच्छावर, अपस्मार/उन्मादावर याचा रस वापरतात. बोबडे बोलणा-या मुलांना ब्राम्हीची पाने खाण्यासाठी देतात.
ब्राम्ही (मंडुकपर्णी) व नीरब्राम्ही या दोन्ही वनस्पती सर्वसाधारणपणे सारख्या गुणधर्माच्या आहेत. परंतु, मुख्यतः मंडुकपर्णी या वनस्पतीचे कार्य त्वचेवर दिसते तर नीर ब्राम्हीचे कार्य मज्जातंतूवर दिसते. अर्थात दोन्ही वनस्पती उन्माद, अपस्मारावर उपयुक्त व मनःशांती करणा-या आहेत.
नीर ब्राम्हीची मुख्यतः क्रिया मगज व मज्जातंतूच्या रोगावर होत असते. त्यामुळे मेंदूस पुष्टी मिलते. नीर ब्राम्ही मज्जातंतुंचे पोषण करणारी, मज्जासाठी मूल्यवान व शक्तिवर्धक आहे. आचके येणे, बेशुद्ध अवस्था इ. मज्जासंस्थेच्या रोगांसाठी मानसिक रोगात हिचा वापर करतात. बुद्धी स्मरणशक्ती,व आयुष्य वाढण्यासाठी ब्राम्ही चूर्ण मधातुन देतात. ज्वरात भ्रम, प्रलाप, उन्माद इ. लक्षणे असल्यास ब्राम्हीचा लेह देतात. उदासिनपणा, मनोदौर्बल्य दूर करण्यासाठी, बुद्धीवर्धनासाठी नीर ब्राम्हीचा उपयोग होतो.
लहान मुलांच्या सर्दीत, खोकल्यात पानांचा रस देतात. यात वमनकारक व रेचक गुण असल्याने कफ उलटुन पडतो व रोग्यास आराम मिळतो. डांग्या खोकल्यात ब्राम्हीचा लेह देतात.
नीर ब्राम्हीत 'ब्राम्हीन' नावाचे अल्कलॉईड हृदयासाठी शक्तिवर्धक आहे. ते हृदयास शक्ति आणि नियमितपणा प्रदान करते.
पित्तशमनसाठी ब्राम्हीचा स्वरस देतात. नीर ब्राम्हीमुळे लघवीचे प्रमाण वाढते. मूत्रदाह, शूल, लघवीतुन रक्त पडणे, मूतखडा यांमधे नीरब्राम्हीचा उपयोग होतो. ब्राम्ही स्वरसात, त्रिफळा, कचोरा, वाळा इ. द्रव्ये टाकुन सिद्ध केलेले तेल केसांच्या वाढीसाठी व मनःशांतिसाठी उपयुक्त आहे.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा
धन्यवाद आपण दिलेल्या सूचनेला लवकरच प्रतिसाद दिला जाईल